Εργαλεία πρόγνωσης εκδήλωσης και εξάπλωσης πυρκαγιών

Σύνταξη άρθρου: Θ. Γιάνναρος, Κ. Λαγουβάρδος, Σ. Ντάφης, Β. Κοτρώνη, Σ. Καραγιαννίδης

Στα πλαίσια του διακρατικού ερευνητικού έργου INTERREG-BALKAN-MEDITERRANEAN 2014-2020-DISARM (Drought and fIreobServatory and eArly waRning systeM)* το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών/meteo.gr ανέπτυξε την τελευταία διετία εργαλεία πρόγνωσης εκδήλωσης και εξάπλωσης πυρκαγιών. Σε αυτό το άρθρο παραθέτουμε απαντήσεις στις πιο συχνές ερωτήσεις των τελευταίων ημερών σχετικά με την ανάπτυξη καινοτόμων εργαλείων για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών.

•  Πώς γίνεται η εκτίμηση κινδύνου εκδήλωσης και εξάπλωσης πυρκαγιών;

Οι καιρικές συνθήκες και η κατάσταση της καύσιμης ύλης παίζουν τον πιο σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση και εξάπλωση δασικών πυρκαγιών. Τόσο προγνωστικά όσο και σε πραγματικό χρόνο χρειαζόμαστε πληροφορίες για τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες (θερμοκρασία, άνεμο, υγρασία, βροχόπτωση). Για το σκοπό αυτό, στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών χρησιμοποιούμε προγνωστικά μετεωρολογικά μοντέλα και το πυκνό δίκτυο επίγειων μετεωρολογικών σταθμών.  Για τον υπολογισμό των πυρό-μετεωρολογικών δεικτών, μέσω των οποίων γίνεται η εκτίμηση επικινδυνότητας εκδήλωσης και εξάπλωσης πυρκαγιάς, χρησιμοποιούνται δεδομένα θερμοκρασίας, σχετικής υγρασίας, ταχύτητας του ανέμου και ύψους βροχόπτωσης. Επιπροσθέτως, υψηλής ανάλυσης γεωχωρικά δεδομένα για τον τύπο βλάστησης μας δίνουν πληροφορίες για το είδος της καύσιμης ύλης (π.χ. πεύκα, θάμνοι), η κατάσταση της οποίας (πόσο ξηρή είναι) μεταβάλλεται ανάλογα με τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες.

Οι παρακάτω χάρτες δείχνουν ένα παράδειγμα του σύνθετου πυρο-μετεωρολογικού δείκτη για την επικινδυνότητα πυρκαγιάς την Τρίτη 13 Αυγούστου 2019, ημέρα εκδήλωσης των καταστροφικών πυρκαγιών σε Εύβοια και Βοιωτία.

• Είναι δυνατή η πρόγνωση εξάπλωσης πυρκαγιών σε πραγματικό χρόνο;

Πλέον είναι δυνατή η πρόγνωση της εξάπλωσης μιας ενεργής δασικής πυρκαγιάς γνωρίζοντας το ακριβές σημείο και ώρα έναρξής της. Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών ανέπτυξε και εφαρμόζει επιχειρησιακά το προγνωστικό σύστημα IRIS, το οποίο βασίζεται στην προσομοίωση και την παραμετροποίηση των 3 βασικών στοιχείων που καθορίζουν τη συμπεριφορά κάθε δασικής πυρκαγιάς: (1) του καιρού, (2) της τοπογραφίας, και (3) της καύσιμης ύλης. Το IRIS είναι ένα σύστημα ταχείας απόκρισης, το οποίο λαμβάνει υπόψιν την αμφίδρομη αλληλεπίδραση καιρού-φωτιάς («η φωτιά δημιουργεί το δικό της καιρό») και το οποίο μέσα σε λιγότερο από 1 ώρα μπορεί να παράσχει στις αρμόδιες αρχές προγνώσεις εξάπλωσης πυρκαγιάς για τις επόμενες 24 ώρες.

Στο βίντεο παρουσιάζεται το παράδειγμα προγνωστικής προσομοίωσης της δασικής πυρκαγιάς στην Κεντρική Εύβοια την Τρίτη 13 Αυγούστου 2019. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην πρόγνωση της εξάπλωσης από το αριθμητικό μοντέλο "IRIS" δεν λαμβάνονται υπόψιν οι προσπάθειες πυρόσβεσης, δίνοντας έτσι στις αρμόδιες αρχές το χειρότερο σενάριο εξάπλωσης της πυρκαγιάς με σκοπό την βέλτιστη προετοιμασία.

•  Πώς εντοπίζουμε έγκαιρα τις δασικές πυρκαγιές;

 Ο εντοπισμός των πυρκαγιών είναι δυνατός είτε μέσω επίγειων μέσων (κάμερες, περιπολίες), είτε από δορυφορικά δεδομένα υψηλής ανάλυσης. Σήμερα, οι δορυφόροι μας δίνουν πληροφορίες για το θερμικό πεδίο μιας δασικής πυρκαγιάς σε ικανοποιητική χωρική και χρονική ανάλυση. Το Εθνικό Αστεροσκοπείο  Αθηνών σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών έχουν αναπτύξει ειδικούς αλγόριθμους για τον έγκαιρο εντοπισμό πυρκαγιών από γεωστατικούς και πολικής τροχιάς δορυφόρους, δεδομένα τα οποία είναι δημόσια στο κοινό και κυρίως παρέχονται επιχειρησιακά στην αρμόδιες αρχές.

• Τι πρέπει να γίνει ακόμη για περαιτέρω θωράκιση της χώρας μας απέναντι στις δασικές πυρκαγιές;

Αρχικά, τα προγνωστικά μοντέλα εξάπλωσης πυρκαγιών μπορούν να χρησιμοποιηθούν για προσομοιώσεις υποθετικών σεναρίων εκδήλωσης πυρκαγιών με σκοπό την καλύτερη προετοιμασία των αρμόδιων αρχών. Επιπροσθέτως, η περαιτέρω επέκταση του δικτύου μετεωρολογικών σταθμών κρίνεται απαραίτητη για τη μάχη κατά των πυρκαγιών, ώστε να γνωρίζουμε εγκαίρως τις επικίνδυνες συνθήκες που διαμορφώνονται πριν ακόμη ξεκινήσει μια δασική πυρκαγιά αλλά και κατά τη διάρκεια της πυρόσβεσης και αναχαίτισης των μετώπων της φωτιάς.   

* Στο διακρατικό ερευνητικό έργο INTERREG-BALKAN-MEDITERRANEAN 2014-2020-DISARM (Drought and fIreobServatory and eArly waRning systeM), συμμετέχει η Ελλάδα ως συντονιστής, η Κύπρος και η Βουλγαρία. Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνικούς πόρους των συμμετεχόντων κρατών.

Ακολουθήστε τη σελίδα του DISARM στο Facebook πατώντας εδώ.