Βαθμοημέρες θέρμανσης και ψύξης στην Ελλάδα

Σύνταξη άρθρου: Α. Καραγιαννίδης, Κ. Λαγουβάρδος, Κ. Κοτρώνη, Ε. Γαλανάκη

ΕΑΑ – Πεντέλη, Κυριακή 21 Ιουλίου 2024, 09:00

Οι βαθμοημέρες θέρμανσης (Heating Degree Days – HDD) και ψύξης (Cooling Degree Days – CDD) είναι ένα παράγωγο μέγεθος οι οποίες συνδέονται άμεσα με τις ανάγκες θέρμανσης και ψύξης ενός κτιρίου με στόχο την επίτευξη ιδανικών θερμοκρασιακών συνθηκών. Υπάρχουν πολλές μεθοδολογίες υπολογισμού τους, όλες όμως στηρίζονται στην απόκλιση της θερμοκρασίας από μια τιμή αναφοράς η οποία ονομάζεται «θερμοκρασία βάσης». Μεγάλες τιμές HDD -σε επίπεδο π.χ. μήνα- αντιστοιχούν σε αυξημένες ανάγκες θέρμανσης ενώ αντίστοιχα, μεγάλες τιμές CDD αντιστοιχούν σε αυξημένες ανάγκες ψύξης.

Η επιστημονική ομάδα του meteo.gr,  εκπόνησε πρόσφατα μελέτες υπολογισμού των HDD/CDD, οι οποίες βασίστηκαν σε δεδομένα του δικτύου αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών του meteo.gr/Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών αλλά και σε προσομοιώσεις κλιματικών μοντέλων για το εγγύς μέλλον.

Συνοπτικά, προέκυψε ότι οι μεγαλύτερες ανάγκες θέρμανσης (ψύξης) απαντώνται κατά τη ψυχρή (θερμή) περίοδο του έτους -όπως άλλωστε αναμενόταν- ενώ τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά (υψόμετρο, εγγύτητα με τη θάλασσα κλπ) παίζουν σημαντικό ρόλο στην τελική διαμόρφωση των αναγκών ακόμη και σε πολύ κοντινές περιοχές, όπως πχ εντός του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναμενόμενη γενική τάση μείωσης (αύξησης) των HDD (CDD) κατά το κοντινό μέλλον (2021-2050) η οποία όμως παρουσιάζει διαφορές από περιοχή σε περιοχή. Αξίζει να σημειωθεί ότι η γενική τάση αύξησης ή μείωσης δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα παρατηρούνται κάθε χρόνο μεταβολές ίδιου πρόσημου αλλά αναφέρεται στην συνολική εικόνα της περιόδου.

Περισσότερα για την μεθοδολογία υπολογισμού, τα αποτελέσματα των μελετών και τα συμπεράσματά τους μπορείτε να δείτε εδώ:

1. Analysis of Current and Future Heating and Cooling Degree Days over Greece Using Observations and Regional Climate Model Simulations
2. Expected Changes in Heating and Cooling Degree Days over Greece in the near Future Based on Climate Scenarios Projections

Στο πλαίσιο της συνεχώς αναβαθμιζόμενης και εμπλουτιζόμενης παροχής πληροφόρησης από το meteo.gr/Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, δημιουργήσαμε έναν νέο διαδραστικό χάρτη (ΒΑΘΜΟΗΜΕΡΕΣ ΨΥΞΗΣ/ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ) όπου παρουσιάζονται οι βαθμοημέρες θέρμανσης και ψύξης με βάση τα δεδομένα του διαστήματος 2010-2021 επιλεγμένων μετεωρολογικών σταθμών του δικτύου μας. Χρησιμοποιήθηκαν 2 διαφορετικές θερμοκρασίες βάσης για θέρμανση και ψύξη, τόσο σε συμφωνία με τη διαθέσιμη επιστημονική βιβλιογραφία όσο και σε συμφωνία με την γενική αίσθηση του κοινού, που θεωρεί ότι οι «ιδανικές» συνθήκες μπορεί να είναι διαφορετικές από άνθρωπο σε άνθρωπο. Η επιλογή μήνα και θερμοκρασίας βάσης γίνεται από το μενού επάνω αριστερά, ενώ πατώντας πάνω στον σταθμό ο χρήστης μπορεί να δει την κατανομή των HDD/CDD ανά μήνα.

Μακροπρόθεσμη πρόγνωση για την μέση θερμοκρασία του Αυγούστου 2024

Σύνταξη άρθρου: Γ. Φραγκουλίδης, Κ. Λαγουβάρδος, Β. Κοτρώνη

Ε.Α.Α - Πεντέλη, Τετάρτη 15 Ιουλίου 2024, 17:00

Θερμότερος του κανονικού αναμένεται να είναι ο ερχόμενος Αύγουστος στην ΝΑ Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας) σύμφωνα με τις μακροπρόθεσμες προγνώσεις που εκδοθηκαν μέσα στον Ιούλιο. Όπως φαίνεται στο παρακάτω γράφημα, συμφωνα με το 95 % των διαθέσιμων σεναρίων η μέση θερμοκρασία Αυγούστου θα είναι υψηλότερη από τα κανονικά για την εποχή επίπεδα (περίοδος αναφοράς: 1993-2016). Πιο συγκεκριμένα, τα πιθανότερα σενάρια είναι να σημειωθούν αποκλίσεις της τάξης των 1-2 °C (45 %) και 0-1 °C (36 %). Η πιθανότητα για μέσες θερμοκρασιακές αποκλίσεις άνω των 2 °C είναι 14 %.

Η πρόγνωση αυτή βασίζεται σε συνολικά 300 πιθανά σενάρια από τα εξής κέντρα πρόγνωσης: ECMWF (Ευρώπη), UKMO (Ηνωμένο Βασίλειο), Meteo-France (Γαλλία), JMA (Ιαπωνία), NCEP (ΗΠΑ) και CMCC (Ιταλία), όπως παρέχονται από το Copernicus Climate Change Service της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τονίζεται ότι οι μακροπρόθεσμες προγνώσεις χαρακτηρίζονται από μεγάλη αβεβαιότητα και σκοπό έχουν την εκτίμηση της τάσης στην μηνιαία και εποχιακή εξέλιξη των μέσων καιρικών συνθηκών. Οι αποκλίσεις της θερμοκρασίας σε ημερήσια και τοπική βάση λόγω της επίδρασης κάθε είδους καιρικών συστημάτων ενδέχεται να διαφέρουν σημαντικά από τη μέση απόκλιση μιας περιόδου ενός ή περισσότερων μηνών σε μια ευρύτερη περιοχή.

Το βιομετεωρολογικό σύστημα προειδοποίησης HEAT-ALARM για την ακραία ζέστη

Σύνταξη άρθρου: Χ. Γιάνναρος, Κ. Λαγουβάρδος, Β. Κοτρώνη

Ε.Α.Α - Πεντέλη, Τετάρτη 5 Ιουνίου 2024, 09:00

Η επιβάρυνση που προκαλείται στον ανθρώπινο οργανισμό λόγω της επίδρασης θερμών περιβαλλοντικών συνθηκών ή/και αυξημένης μεταβολικής δραστηριότητας (π.χ. εργασία σε χωράφι) αποτελεί σημαντική απειλή για την ανθρώπινη υγεία. Για αυτό, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου HEAT-ALARM, εκδίδονται προειδοποιήσεις σε κάθε περιφερειακή ενότητα της χώρας για ημέρες κατά τις οποίες η θερμή επιβάρυνση μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα υγείας (π.χ. θερμική εξάντληση) ή ακόμα και στον θάνατο (θερμοπληξία). Υπάρχουν τέσσερα επίπεδα προειδοποίησης, κάθε ένα από τα οποία αξιολογεί τον βαθμό και την επικινδυνότητα της θερμής επιβάρυνσης, λαμβάνοντας υπόψη μετεωρολογικές παραμέτρους (θερμοκρασία, υγρασία, άνεμος, ακτινοβολία), αλλά και τα χαρακτηριστικά (φύλο, ηλικία, βάρος, ύψος), το επίπεδο ένδυσης και τη σωματική δραστηριότητα μέσων ανθρώπων διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων. Σε αυτές τις ομάδες συμπεριλαμβάνονται γυναίκες, ηλικιωμένοι/ες και εργαζόμενοι/ες σε εξωτερικούς χώρους, οι οποίοι/ες ανήκουν στις περισσότερο ευάλωτες κατηγορίες πληθυσμού. 

Το βιομετεωρολογικό σύστημα προειδοποίησης HEAT-ALARM εφαρμόζεται σε πιλοτικό στάδιο κατά την θερμή περίοδο (Απρίλιος-Οκτώβριος) του 2024. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα κριτήρια έκδοσης προειδοποίησης, αλλά και συνολικά για τη θερμή επιβάρυνση και το βιομετεωρολογικό σύστημα προειδοποίησης HEAT-ALARM, μπορούν να βρεθούν στο παρακάτω βίντεο, αλλά και εδώ.

Tο βιομετεωρολογικό σύστημα προειδοποίησης HEAT-ALARM και οι σχετικές προειδοποιήσεις αποτελούν προϊόν ερευνητικού έργου, το οποίο υλοποιείται στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, υπό την καθοδήγηση του Δρ. Χρήστου Γιάνναρου (cgiannaros@phys.uoa.gr), και σε συνεργασία με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο του Freiburg. Συνολικά το έργο HEAT-ALARM (https://theheatalarm.wordpress.com/) υποστηρίζεται από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ) στο πλαίσιο της Δράσης «3η Προκήρυξη ερευνητικών έργων ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. για την ενίσχυση των Μεταδιδακτορικών Ερευνητών/τριών” (Αριθμός Έργου: 06885).

Πρόσφατοι καύσωνες και θερμική καταπόνηση

Σύνταξη άρθρου: Κ. Πανταβού, K. Λαγουβάρδος, Β. Κοτρώνη, Γ. Κύρος

Ε.Α.Α – Πεντέλη, Τετάρτη 5 Ιουνίου 2024, 10:00

Τα καλοκαίρια του 2021 και 2023, η Ελλάδα βίωσε δύο καύσωνες εξαιρετικά έντονους και με μεγάλη διάρκεια, οι οποίοι κατατάχθηκαν μεταξύ των μεγαλύτερων σε διάρκεια καυσώνων που έχουν καταγραφεί στη χώρα μας. Ο καύσωνας του 2021 διήρκεσε 27 Ιουλίου με 6 Αυγούστου και του 2023 από 13 Ιουλίου έως 27 Ιουλίου. 

Κατά τη διάρκεια αυτών των περιόδων, η μέγιστη ημερήσια θερμοκρασία αέρα υπερέβη το όριο των 37 °C για διαδοχικές ημέρες σε πολλούς μετεωρολογικούς σταθμούς επιφάνειας σε όλη την Ελλάδα. Τις πιο ζεστές ημέρες, 3 Αυγούστου 2021 και 23 Ιουλίου 2023, 205 και 180 σταθμοί, αντιστοίχως, που λειτουργούν από τη μονάδα ΜΕΤΕΟ κατέγραψαν θερμοκρασίες αέρα που ξεπέρασαν τους 40 °C. 

Οι έντονοι αυτοί καύσωνες διερευνήθηκαν υπό το πρίσμα της θερμικής καταπόνησης σε μία μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα από τη μονάδα του ΜΕΤΕΟ στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Theoretical and Applied Climatology.

Πως υπολογίστηκε τη θερμική καταπόνηση;

Η θερμική καταπόνηση (στρες) λόγω ζέστης υπολογίστηκε βάσει του Παγκόσμιου Δείκτη Θερμικού Κλίματος (UTCI, °C) ο οποίος ενσωματώνει μετεωρολογικές παραμέτρους όπως την υγρασία, την ταχύτητα του ανέμου και την ακτινοβολία, λαμβάνοντας υπόψη και τη φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος. H θερμοκρασία που υπολογίζεται από τον UTCI μπορεί να αντιστοιχηθεί σε μια κατηγορία κλίμακας θερμικής καταπόνησης. Για παράδειγμα, θερμοκρασία UTCI 26 °C - 32 °C αντιστοιχεί στην κατηγορία «μέτρια», 32 °C - 38 °C στην κατηγορία «ισχυρή», 38 °C - 46 °C στην «πολύ ισχυρή», > 46 °C στην «ακραία» θερμική καταπόνηση λόγω ζέστης ενώ η κλίμακα του UTCI επεκτείνεται και στη θερμική καταπόνηση λόγω κρύου. 

Για τον υπολογισμό του UTCI χρησιμοποιήθηκαν ωριαία μετεωρολογικά δεδομένα υψηλής ανάλυσης της βάσης δεδομένων ERA5-Land της ευρωπαϊκής υπηρεσίας Copernicus. Ο UTCI υπολογίστηκε για την περίοδο των καυσώνων 2021 και 2023 αλλά και για τη θερινή περίοδο των ετών 1991 – 2020 η οποία χρησιμοποιήθηκε ως περίοδος αναφοράς.

Ποια είναι η γεωγραφική κατανομή της θερμικής καταπόνησης κατά τη διάρκεια των καυσώνων;

Συγκεκριμένα, για την περίοδο των καυσώνων, υπολογίστηκαν οι συνολικές ώρες με τουλάχιστον (α) «ισχυρή» (UTCI >32°C) και (β) «πολύ ισχυρή» (UTCI >38°C) θερμική καταπόνηση λόγω ζέστης. Επιπλέον, υπολογίστηκαν οι αντίστοιχες ώρες βάσει της περιόδου αναφοράς (συνολικές ώρες κυλιόμενης περιόδου 15 ημερών θερινών μηνών 1991 – 2020).

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι και οι δύο καύσωνες ήταν εξαιρετικά έντονοι, εμφανίζοντας αυξημένο ποσοστό ωρών με τουλάχιστον «ισχυρή» (Εικόνα 1) και «πολύ ισχυρή» (Εικόνα 2) θερμική καταπόνηση, με τον καύσωνα του 2023 να είναι εντονότερος από αυτόν του 2021.

Στον καύσωνα του 2021:

• Το ποσοστό των ωρών με τουλάχιστον «ισχυρή» θερμική καταπόνηση σε όλη την Ελλάδα (Εικόνα 1α) ήταν 40.2% έναντι 21,6% στην περίοδο αναφοράς (Εικόνα 1γ).
• Το ποσοστό των ωρών με τουλάχιστον «πολύ ισχυρή» θερμική καταπόνηση σε όλη την Ελλάδα (Εικόνα 2α) ήταν 21.1% έναντι 3,7% στην περίοδο αναφοράς (Εικόνα 2γ).
• Σε περιοχές όπως στη Κεντρική Μακεδονία, Θεσσαλία, ανατολική Στερεά Ελλάδα και στην ανατολική Πελοπόννησο το 50%-55% των ωρών χαρακτηρίστηκε από συνθήκες με τουλάχιστον «ισχυρή» θερμική καταπόνηση (Εικόνα 1α) ενώ υπήρχαν μέρη σε αυτές τις περιοχές που το 35%-40% των ωρών χαρακτηρίστηκε από συνθήκες με τουλάχιστον «πολύ ισχυρή» θερμική καταπόνηση (Εικόνα 2α).
• Η απόλυτη μέγιστη τιμή UTCI ήταν 51,4 °C και υπολογίστηκε στις 2 Αυγούστου (15:00) στην περιοχή της Λαμίας.

Στον καύσωνα του 2023:

• Το ποσοστό των ωρών με τουλάχιστον «ισχυρή» θερμική καταπόνηση σε όλη την Ελλάδα (Εικόνα 1β) ήταν 42,9% έναντι 21,6% στην περίοδο αναφοράς (Εικόνα 1γ) και ήταν το μεγαλύτερο όλων των καυσώνων από το 1990 μέχρι σήμερα.
• Το ποσοστό των ωρών με τουλάχιστον «πολύ ισχυρή» θερμική καταπόνηση σε όλη την Ελλάδα (Εικόνα 2β) ήταν 22,2% έναντι 3,7% στην περίοδο αναφοράς (Εικόνα 2γ) και ήταν το μεγαλύτερο όλων των καυσώνων από το 1990 μέχρι σήμερα.
• Σε περιοχές όπως στη Κεντρική Μακεδονία, Θεσσαλία, ανατολική Στερεά Ελλάδα και στην Πελοπόννησο και Δυτική Ελλάδα το 50%-55% των ωρών χαρακτηρίστηκε από συνθήκες με τουλάχιστον «ισχυρή» θερμική καταπόνηση (Εικόνα 1β) ενώ υπήρχαν μέρη σε αυτές τις περιοχές που το 35%-45% των ωρών χαρακτηρίστηκε από συνθήκες με τουλάχιστον «πολύ ισχυρή» θερμική καταπόνηση (Εικόνα 2β).
• Η απόλυτη μέγιστη τιμή UTCI ήταν 52.1 °C (περιοχή Λακωνίας, 23 Ιουλίου στις 15:00) υπερβαίνοντας την απόλυτη μέγιστη τιμή της περιόδου 1991 - 2020, η οποία ήταν 51.9 °C στην ίδια περιοχή (Λακωνία, 6 Ιουλίου 2000 στις 15:00).

Εικόνα 1. Χωρική κατανομή του ποσοστού των ωρών με τουλάχιστον «ισχυρή» θερμική καταπόνηση λόγω ζέστης (UTCI >=32°C) για τις περιόδους των καυσώνων (α) 27 Ιουλίου - 6 Αυγούστου 2021 και (β) 13 Ιουλίου - 27 Ιουλίου 2023, καθώς και για την περίοδο αναφοράς (γ) θερινοί μήνες των ετών 1991 – 2020 (κυλιόμενη περίοδος 15 ημερών).

Εικόνα 2. Χωρική κατανομή του ποσοστού των ωρών με τουλάχιστον «πολύ ισχυρή» UTCI >=38°C για τις περιόδους των καυσώνων (α) 27 Ιουλίου - 6 Αυγούστου 2021 και (β) 13 Ιουλίου - 27 Ιουλίου 2023, καθώς και για την περίοδο αναφοράς (γ) θερινοί μήνες των ετών 1991 – 2020 (κυλιόμενη περίοδος 15 ημερών).

Η μελέτη αυτή υλοποιήθηκε στο πλαίσιο των έργων BIOCLIMATE-GR (Grant Agreement: G-2212-65296, European Climate Foundation) και "Support for upgrading the operation of the National Network for Climate Change - Climpact" (Grant Agreement: 2023ΝΑ11900001, ΟΠΣ 5201588)

ECMWF: Η μεσοπρόθεσμη πρόβλεψη για τη θερμοκρασία του καλοκαιριού 2024 στην Ευρώπη

Σύνταξη άρθρου: Σ. Ντάφης

ΕΑΑ-Πεντέλη, Τετάρτη 22 Μαΐου 2024, 12:00

Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (ECMWF) δημοσίευσε δυσοίωνα προγνωστικά δεδομένα για την πορεία της θερμοκρασίας το ερχόμενο καλοκαίρι στην Ευρώπη.

Το παρακάτω γράφημα παρουσιάζει τις παρελθοντικές προγνώσεις κάθε μήνα Μαΐου από το 2017 μέχρι σήμερα για τους καλοκαιρινούς μήνες (Ιούνιο-Ιούλιο-Αύγουστο) με τις γκρι μπάρες να δείχνουν την αβεβαιότητα στις αποκλίσεις των τιμών από την κλιματική τιμή της περιόδου 1993-2016 (ήδη μια πολύ θερμή περίοδος), και τους γκρι κύκλους να δείχνουν τις ακραίες προγνωστικές τιμές όλων των διαθέσιμων σεναρίων.

Τα κόκκινα στίγματα "Χ" δείχνουν τις πραγματικές θερμοκρασίες που παρατηρήθηκαν μετά το πέρας των προγνωστικών περιόδων και παρατηρούμε ότι το πιο θερμό καλοκαίρι καταγράφηκε το 2022, πολύ κοντά σε μια από τις ακραίες προγνωστικές τιμές τον Μάιο 2022. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι το μοντέλο του ECMWF έχει προβλέψει μέχρι στιγμής με μεγάλη ακρίβεια τη γενική πορεία της θερμοκρασίας στην Ευρώπη το καλοκαίρι, και ελαφρώς υποεκτιμά τις πραγματικές τιμές. 

Για φέτος, η μπλε μπάρα στα δεξιά του γραφήματος δείχνει ότι προβλέπεται ένα από τα πιο θερμά καλοκαίρια των τελευταίων ετών, με το 17 % των σεναρίων να δείχνουν ακραία υψηλές τιμές, και τον μέσο όρο κοντά στους +0.6 °C πάνω από την κλιματική τιμή, την υψηλότερη προγνωστική τιμή μέχρι στιγμής. Η πιο ακραία τιμή προγνωστικής απόκλισης είναι κοντά στο +2.5 ºC. Μάλιστα, είναι η πρώτη φορά που κανένα από τα διαθέσιμα προγνωστικά σενάρια τον φετινό Μάιο δεν δείχνει αρνητικές αποκλίσεις θερμοκρασίας για το σύνολο της Ευρώπης. 

Πηγή: Mika Rantanen on X

Η υπερθέρμανση του πλανήτη μεταβάλει τα χαρακτηριστικά των καταιγίδων στους τροπικούς

Σύνταξη άρθρου: Σ. Ντάφης

ΕΑΑ – Πεντέλη, Παρασκευή 26 Απριλίου 2024, 19:00

Σημαντικές αλλαγές στη δραστηριότητα των καταιγίδων στις τροπικές περιοχές παρατήρησαν ερευνητές που μελετούν το κλίμα στους τροπικούς του πλανήτη μας. Οι τροπικές περιοχές χαρακτηρίζονται από τη συχνή παρουσία νεφών κατακόρυφης ανάπτυξης με παραγωγή μεγάλης ποσότητας πάγου στην τροπόσφαιρα. Ο κύριος όγκος αυτών των νεφών είναι τα λεγόμενα καταιγιδοφόρα νέφη που μπορούν να δημιουργήσουν συμπλέγματα μεγάλων καταιγίδων. Τα νέφη πάγου που σχηματίζουν στην ανώτερη τροπόσφαιρα μπορούν να παραμείνουν σε αυτά τα ύψη για αρκετές ώρες μετά την αποσύνθεση μιας καταιγίδας.

Αντίθετα, η "καρδιά" των καταιγίδων έχει πολύ πιο σύντομη διάρκεια και συγκριτικά, πολύ μικρότερη έκταση. Η παραγωγή πάγου στο κέντρο μιας καταιγίδας στους τροπικούς είναι πολύ μεγάλη, φτάνοντας τα δεκάδες κιλά πάγου ανά τετραγωνικό μέτρο, τα οποία μπορούν να διατηρηθούν σε μεγάλα ύψη στην τροπόσφαιρα μόνο υπό τις ισχυρές κατακόρυφες ταχύτητες που δημιουργούνται. Οι αλλαγές στην ποσότητα πάγου στο κέντρο των καταιγίδων έχουν επομένως τη δυνατότητα να ρίξουν φως στις αλλαγές των κατακόρυφων ταχυτήτων υπό την επίδραση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Η δραστηριότητα των καταιγίδων στους τροπικούς είναι μια από τις κύριες πηγές αβεβαιότητας στις μελλοντικές προβλέψεις της θερμοκρασίας της Γης. Ειδικότερα, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές αβεβαιότητες στην ακτινοβολία που δέχονται και εκπέμπουν τα καταιγιδοφόρα νέφη, τα οποία μπορεί να έχουν αρνητικά ή θετικά ισοζύγια ακτινοβολίων, ανάλογα με το οπτικό τους πάχος και τις κατακόρυφες ταχύτητες των αερίων μαζών που τις δημιουργούν.

Μια νέα μελέτη χρησιμοποίησε το πειραματικό μοντέλο παγκόσμιας επίλυσης καταιγίδων X-SHiELD της GFDL. Οι ερευνητές μελέτησαν την απόκριση του πάγου στα νέφη σε προσομοιώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Αυτό το μοντέλο χιλιομετρικής κλίμακας μπορεί να επιλύσει την κατακόρυφη κίνηση των αερίων μαζών στις καταιγίδες σε όλο τον κόσμο αντί να βασίζεται σε παραμετροποίησεις.

Συγκρίνοντας τις προσομοιώσεις με δορυφορικές μετρήσεις ραντάρ βρήκαν σημαντικές διαχρονικές αλλαγές στην παραγωγή νεφών πάγου. Οι αλλαγές αποκαλύπτουν ότι η παραγωγή πάγου μειώνεται μακριά από το κέντρο των καταιγίδων (κυρίως ψηλά στην τροπόσφαιρα, π.χ. νέφη cirrus) αλλά αυξάνεται με μεγάλο ρυθμό στο κέντρο των καταιγίδων ανά βαθμό Kelvin θέρμανσης της επιφάνειας του εδάφους.

Διεξάγοντας μια πρόσθετη προσομοίωση οι ερευνητές κατάφεραν να δείξουν ότι αυτές οι αλλαγές στην κατανομή πάγου στην ατμόσφαιρα οφείλονται και σε αλλαγές των χαρακτηριστικών των ανέμων σε διάφορα ύψη και όχι μόνο στην αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα κοντά στο έδαφος.

Αυτή η μελέτη δείχνει τη δυνατότητα των κλιματικών μοντέλων χιλιομετρικής κλίμακας να ερμηνεύουν παρατηρήσεις υψηλής ανάλυσης, όπως αυτές που παρέχονται από τις μετρήσεις ραντάρ CloudSat. Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι τα νέφη πάγου που παράγονται από καταιγίδες θα παρουσιάσουν αλλαγές σε μικρή και μεγάλη κλίμακα, και ότι αυτές οι αλλαγές είναι ήδη εμφανείς σε διαθέσιμες μετρήσεις ραντάρ υψηλής ανάλυσης. 

Αλλαγή στις συχνότητες της κατανομής του πάγου και νερού (IWP, η κατακόρυφη ολοκλήρωση μάζας πάγου ανά μονάδα επιφάνειας) στο πείραμα GSRM για την υπερθέρμανση του πλανήτη και με διαχρονικές διακυμάνσεις θερμοκρασίας στις παρατηρήσεις του CloudSat. (α) Προσομοιώσεις στο σημερινό κλίμα και στο θερμότερο μελλοντικό κλίμα. (β) Διαχρονικές ανωμαλίες της τροπικής μέσης επιφανειακής θερμοκρασίας TS στην επαναανάλυση ERA5. (γ) Διαχρονικές ανωμαλίες της συχνότητας IWP από τον Ιούλιο του 2006 έως τον Δεκέμβριο του 2010 σε παρατηρήσεις CloudSat (2B-CWC-RO). (δ) Κλασματική αλλαγή της συχνότητας IWP με TS στην προσομοίωση και με διαχρονικές διακυμάνσεις θερμοκρασίας στις παρατηρήσεις CloudSat. Η κόκκινη γραμμή είναι για παρατηρήσεις από το 2006 έως το 2010 (2B-CWC-RO) και η κίτρινη γραμμή είναι για τις παρατηρήσεις από το 2006 έως το 2017 (DARDAR). Οι ράβδοι σφαλμάτων υποδεικνύουν τα τυπικά σφάλματα παλινδρόμησης των ανωμαλιών διαετήσιων συχνοτήτων IWP στις διαχρονικές ανωμαλίες TS.

Πηγή: Maximilien Bolot, Lucas M. Harris, Kai-Yuan Cheng, Timothy M. Merlis, Peter N. Blossey, Christopher S. Bretherton, Spencer K. Clark, Alex Kaltenbaugh, Linjiong Zhou and Stephan Fueglistaler. npj Climate and Atmospheric Science. DOI: 10.1038/s41612-023-00525-w

Derechos: Αυξάνεται η συχνότητα των καταιγίδων που παράγουν θυελλώδεις ανέμους στην Ευρώπη

Μια νέα μελέτη Γάλλων ερευνητών που δημοσιεύτηκε την Τετάρτη 3 Απρίλιου 2024 στο επιστημονικό περιοδικό Weather and Climate Dynamics δείχνει ότι οι καταιγίδες που παράγουν θυελλώδεις και καταστροφικούς ανέμους, αυξάνονται σε συχνότητα και ένταση.

Μια ειδική κατηγορία καταιγίδων ονομάζεται "Derecho", και έχουν ευρέως στις Ηνωμένες Πολιτείες, παραμένουν όμως σχετικά άγνωστα στην Ευρώπη. Το 2022 ένα πολύ βίαιο Derecho σάρωσε την Κορσική τη νύχτα της 17ης προς 18 Αυγούστου. Άνεμοι που έφτασαν τα 225 χιλιόμετρα την ώρα συνδυάστηκαν με έντονες βροχοπτώσεις, χαλάζι, και 100.000 κεραυνούς. Συνολικά 12 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και εκτεταμένες ζημιές καταγράφηκαν σε όλη την καταστροφική διαδρομή των καταιγίδων, από τις Βαλεαρίδες Νήσους μέχρι την Αυστρία, μέσω Ιταλίας.

Συνδυάζοντας δορυφορικά δεδομένα και παρατηρήσεις, οι δύο Γάλλοι επιστήμονες έφτασαν σε μια τυπολογία των Derechos στη Γαλλία. Εντόπισαν 38 Derechos μεταξύ 2000 και 2022, μόνο κατά τη διάρκεια της θερμής περιόδου (από τον Μάιο έως τον Σεπτέμβριο), ή 1,7 ετησίως κατά μέσο όρο. Ένας αριθμός παρόμοιος με αυτόν στη Γερμανία, αλλά πολύ χαμηλότερος από αυτόν των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου υπάρχουν μεταξύ 10-15 κάθε χρόνο.

Οι ερευνητές κατέληξαν στο ότι με υψηλότερες θερμοκρασίες κοντά στην επιφάνεια του εδάφους, αλλαγές στην ατμοσφαιρικής ροή στην τροπόσφαιρα και αυξημένες βροχοπτώσεις, οδηγούν σε πιο συχνά Derechos στη Δυτική Ευρώπη. Όμως, ο ρόλος της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής σε αυτές τις αλλαγές παραμένει αβέβαιος και χρειάζονται επιπλέον μελέτες για την κατανόηση αυτών των φαινομένων. 

Πηγή: Weather and Climate Dynamics

Η επιφανειακή θερμοκρασία της θάλασσας βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα από το 1979

Από τις 13 Μαρτίου 2023, η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας του νερού παγκοσμίως καταρρίπτει καθημερινά ρεκόρ, σύμφωνα με στοιχεία της Αμερικανικής Υπηρεσίας Ατμοσφαιρικής και Ωκεανών (NOAA). Στις 10 Μαρτίου 2024, η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας παγκοσμίως ήταν 21,2°C, την υψηλότερη τιμή τουλάχιστον από το 1979 όταν ξεκίνησαν οι δορυφορικές μετρήσεις.

Οι ευρωπαϊκές μετεωρολογικές υπηρεσίες κρούουν επίσης τον κώδωνα του κινδύνου. Σε ένα δελτίο τύπου που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη 7 Μαρτίου 2024, το Παρατηρητήριο Copernicus σημειώνει ότι η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας του νερού τον Φεβρουάριο αυξήθηκε στους 21,06°C. Επίπεδο υψηλότερο από το προηγούμενο μηνιαίο ρεκόρ (20,98°C), που σημειώθηκε τον Αύγουστο του 2023.

Μια ματιά στον παρακάτω χάρτη δίνει μια ιδέα για τη σοβαρότητα της κατάστασης: από τον Ειρηνικό έως τον Ινδικό Ωκεανό, μέσω της Μεσογείου και της Καραϊβικής Θάλασσας, η συντριπτική πλειονότητα των περιοχών καλύπτεται από το πορτοκαλί χρώμα, αντανακλώντας έναν μέσο όρο θερμοκρασίας υψηλότερο, ή και «πολύ υψηλότερο», από αυτόν που καταγράφεται συνήθως τον Φεβρουάριο κατά την περίοδο 1991-2020. Πολύ μεγάλες περιοχές καλύπτονται με κόκκινο χρώμα, υποδεικνύοντας ότι έχει ξεπεραστεί κάθε προηγούμενο ρεκόρ.

Ο Βόρειος Ατλαντικός, συγκεκριμένα, είχε μια εξαιρετικά θερμή χρονιά. Στα τέλη Αυγούστου, τα επιφανειακά νερά του ωκεανού ξεπέρασαν τους 25°C, με θερμοκρασιακές ανωμαλίες 1,3°C υψηλότερες από τον μέσο όρο της περιόδου 1982-2011. Τα νερά της Ιρλανδίας και της Βρετανίας έχουν πληγεί από παρατεταμένους θαλάσσιους καύσωνες, με θερμοκρασίες έως και 5 βαθμούς Κελσίου πάνω από τις κανονικές τιμές του καλοκαιριού.

Σπάνιος τροπικός κυκλώνας κοντά στη Βραζιλία

Ο Νότιος Ατλαντικός Ωκεανός είναι η περιοχή του πλανήτη μας η οποία δέχεται από τους λιγότερους τροπικούς κυκλώνες παγκοσμίως. Από το βράδυ της Κυριακής 18 Φεβρουαρίου 2024, ο Τροπικός Κυκλώνας Akará εμφανίστηκε κοντά στις νοτιοανατολικές ακτές της Βραζιλίας και είναι μόλις ο τρίτος τροπικός κυκλώνας στην περιοχή από το 2010, μετά τον Iba το 2019 και τον Anita το 2010. 

Η παρακάτω δορυφορική εικόνα που κατέγραψε η NASA το πρωί της Δευτέρας 19/2 δείχνει το κέντρο του Akará, με τουλάχιστον 3 δίνες πολύ κοντά στο κέντρο της ελάχιστης βαρομετρικής πίεσης. Η πλειονότητα των καταιγίδων εντοπίστηκε μακριά από το κέντρο του κυκλώνα, επομένως δεν ενισχύθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια της Δευτέρας 19/2 και προβλέπεται σταδιακά η εξασθένησή του μετά την Τρίτη 20/2. 

Νέο ρεκόρ χαμηλής θερμοκρασίας λαμπρότητας από μέτρηση γεωστατικού δορυφόρου

Στις 20 Ιανουαρίου 2024, μια τροπική καταιγίδα στη Θάλασσα των Κοραλλιών ανατολικά της Αυστραλίας προκαλούσε τη δημιουργία μεγάλων συμπλεγμάτων καταιγίδων, οι οποίες όμως δεν οδήγησαν στην περαιτέρω ενίσχυσή της. Ο ιαπωνικός δορυφόρος γεωστατικής τροχιάς Himawari-9 κατέγραψε τον κύκλο ζωής αυτών των καταιγίδων με μεγάλη λεπτομέρεια καθώς κινούνταν δυτικά, με ύψη κορυφής νεφών που έφταναν στην κατώτερη Στρατόσφαιρα.

Η χαμηλότερη θερμοκρασία λαμπρότητας που κατέγραψε ο δορυφόρος σε μια από αυτές τις καταιγίδες αποτελεί νέο ρεκόρ ψυχρής κορυφής νεφών παγκοσμίως, για μέτρηση από γεωστατικό δορυφόρο. Η χαμηλότερη τιμή στις 20/1 ήταν ίση με -103,83 °C (Εικόνα), ελάχιστα χαμηλότερη από το προηγούμενο ρεκόρ το 2019 με τιμή -103,55 °C κατά τη διάρκεια του Τυφώνα Kammuri. 

Γενικά, η χαμηλότερη θερμοκρασία λαμπρότητας που έχει παρατηρηθεί από δορυφόρο παγκοσμίως, είναι -111,20 °C όπως την κατέγραψε ο αμερικάνικος μετεωρολογικός δορυφόρος πολικής τροχιάς ΝΟΑΑ-20 στις 29 Δεκεμβρίου 2018 στον Δυτικό Ειρηνικό Ωκεανό κατά τη διάρκεια μιας τροπικής καταιγίδας. 

Πηγή: CIMSS & AGU

Αυξητική τάση της αισθητής θερμοκρασίας στην Ελλάδα

Σύνταξη άρθρου: Κ. Πανταβού, K. Λαγουβάρδος, Β. Κοτρώνη, Γ. Κύρος

ΕΑΑ-Πεντέλη, Παρασκευή 5 Ιανουαρίου 2024

Τα τελευταία χρόνια, η έκθεση σε ακραίες θερμικές συνθήκες αυξάνεται λόγω της κλιματικής αλλαγής, με αρνητικές επιπτώσεις για την ανθρώπινη υγεία και ευεξία. Συνήθως, για την εκτίμηση των δυσμενών συνθηκών και τη λήψη μέτρων προφύλαξης ευπαθών ομάδων αλλά και του γενικού πληθυσμού, εστιάζουμε στα επίπεδα και στις μεταβολές της θερμοκρασίας του αέρα.

Εκτός όμως από τη θερμοκρασία του αέρα που χρησιμοποιείται ευρέως ως δείκτης εκτίμησης των θερμικών συνθηκών και του κινδύνου, υπάρχει και η θερμοκρασία που εκτιμάται από τους βιοκλιματικούς (ή θερμικούς) δείκτες. H θερμοκρασία αυτή αποτελεί μια ισοδύναμη θερμοκρασία αναφερόμενη συνήθως ως αισθητή θερμοκρασία και αποτελεί μέτρο της απόκρισης του ανθρώπινου οργανισμού στις μετεωρολογικές συνθήκες. Στη θερμοκρασία αυτή λαμβάνονται υπόψη πρόσθετες μετεωρολογικές παράμετροι όπως η υγρασία, η ταχύτητα του ανέμου και η ακτινοβολία, καθώς και η φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος.

Ένας επίκαιρος και ευρέως διαδεδομένος θερμικός δείκτης που χρησιμοποιείται ευρέως διεθνώς και σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της μονάδας ΜΕΤΕΟ ταιριάζει και στο Μεσογειακό κλίμα είναι ο Παγκόσμιος Δείκτης Θερμικού Κλίματος (UTCI). Ο δείκτης UTCI εκτιμά πώς ανταποκρίνεται το ανθρώπινο σώμα στο θερμικό του περιβάλλον και πόσο καταπονείται στην προσπάθεια του να προσαρμοστεί σε αυτό. H θερμοκρασία που υπολογίζεται από τον UTCI μπορεί να αντιστοιχηθεί σε μια κατηγορία κλίμακας εκτίμησης της θερμικής καταπόνησης (στρες) του ανθρώπινου οργανισμού λόγω ζέστης ή κρύου.

Η θερμοκρασία UTCI από 26 ◦C μέχρι 32 ◦C αντιστοιχεί στην κατηγορία μέτρια καταπόνηση λόγω ζέστης, από 32 ◦C έως 38 ◦C αντιστοιχεί σε ισχυρή καταπόνηση, από 38 ◦C έως 46 ◦C σε πολύ ισχυρή και από 46◦C και πάνω σε ακραία καταπόνηση λόγω ζέστης. 

Εικόνα 1: Χωρική κατανομή της τάσης του δείκτη (UTCI) (°C/έτος) για την περίοδο 1991–2020.

Ο χάρτης στην Εικόνα 1 παρουσιάζει την τάση του δείκτη UTCI (°C/έτος) για την περίοδο 1991–2020. Τα κόκκινα χρώματα υποδηλώνουν τις περιοχές όπου η τάση αύξησης είναι θετική, γεγονός που ισχύει σε όλη την ελληνική επικράτεια.

Αυτό σημαίνει ότι στο τέλος του 2020 η μέση ετήσια τιμή του δείκτη UTCI αυξήθηκε κατά μέσο όρο 1,5°C σε σχέση με το 1991 ενώ χωρικά η αύξηση κυμάνθηκε από 0,6 °C έως 2,7 °C.

Η μέγιστη αύξηση παρατηρήθηκε στις ορεινές περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης, ενώ η ελάχιστη αύξηση παρατηρήθηκε στις ορεινές περιοχές της Στερεάς Ελλάδας και της Πελοποννήσου (Πίνακας 1).

Πίνακας 1. Τάση της μέσης τιμής του Παγκόσμιου Δείκτη Θερμικού Κλίματος (UTCI, °C) για την περίοδο 1991–2020.

Η μελέτη αυτή υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου BIOCLIMATE-GR (Grant Agreement: G-2212-65296) το οποίο χρηματοδοτείται από το European Climate Foundation.

Τα ελληνικά βουνά στο θερμαινόμενο Μεσογειακό κλίμα: έρευνα στα 2050 μέτρα υψόμετρο

Σύνταξη άρθρου: Κ. Αλεξόπουλος, Σ. Ντάφης, Κ. Λαγουβάρδος

ΕΑΑ-Πεντέλη, Τρίτη 26 Δεκεμβρίου 2023, 10:30

Η επιρροή της κλιματικής αλλαγής στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και πιο εμφανής, με έρευνες να κατηγοριοποιούν την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου μεταξύ των ταχύτερα θερμαινόμενων περιοχών του πλανήτη. Σε αυτό το ταχέως μεταβαλλόμενο κλίμα, τα βουνά διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση του κλίματος και την ενίσχυση του κύκλου νερού.

Συγκεκριμένα, το σύνολο του υετού που πέφτει σε μορφή χιονιού στα ορεινά της χώρας μας κατά τη διάρκεια του χειμώνα και της άνοιξης, εκτιμάται πως αποτελεί την βασική πηγή νερού όχι μόνο σε τοπικό, αλλά και σε εθνικό επίπεδο (π.χ. για οικιακή, αγροτική, κτηνοτροφική, βιομηχανική, τουριστική χρήση), μέσω της προσφοράς του χιονιού στη ροή των ποταμών και την αναπλήρωση των υπόγειων υδάτων.

Προκειμένου να κατανοήσουμε σε μεγαλύτερο βάθος τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα αλπικά υψόμετρα της Ελλάδας, η παρουσία των ερευνητών στο πεδίο είναι καθοριστική. Στα πλαίσια τρέχουσας έρευνας, μέσα από πρόσφατη αποστολή τους στη Δρακόλιμνη Τύμφης κάτω από αντίξοες συνθήκες, επιστήμονες ολοκλήρωσαν απαραίτητες εργασίες συντήρησης του μετεωρολογικού σταθμού που έχει εγκατασταθεί στα 2050 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Παράλληλα, τοποθέτησαν και έναν νέο υδρομετεωρολογικό αισθητήρα, που θα καταγράψει με ακρίβεια τις μεταβολές στην στάθμη του νερού της λίμνης όπως αυτές προκαλούνται από τον υετό και το λιώσιμο του χιονιού την άνοιξη.

Εγκαθιστώντας τα αυτόνομα αυτά εργαλεία, μας δίνεται η ευκαιρία να έχουμε τακτικές επιτόπιες μετρήσεις που σε συνδυασμό με δορυφορικά και άλλα δεδομένα, μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε καλύτερα τον ρόλο των βουνών και να ποσοτικοποιήσουμε το ρίσκο που διατρέχουν.

Η έρευνα αυτή αποτελεί συνεργασία μεταξύ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών / Meteo.Gr και του Scott Polar Research Institute του University of Cambridge, με συμβολή από την ερευνητική ομάδα του έργου “Λιμνάδες” (LiMnADs Project - Limnological Monitoring & Alpine Datasets).

Τα δεδομένα του μετεωρολογικού σταθμού Δρακόλιμνης Τύμφης θα είναι σύντομα διαθέσημα στο https://meteosearch.meteo.gr/ .

Το χειμερινό ηλιοστάσιο του 2023

Στις 05:27 το πρωί της Παρασκευής 22 Δεκεμβρίου 2023 ώρα Ελλάδας σημειώθηκε το χειμερινό ηλιοστάσιο. Αυτό σημαίνει ότι ο ήλιος βρισκόταν στο χαμηλότερο σημείο του ορίζοντα για το Βόρειο Ημισφαίριο και σηματοδοτεί την αρχή του χειμώνα, και αντίστοιχα την έναρξη του καλοκαιριού στο Νότιο Ημισφαίριο. Αυτή τη μέρα σημειώνεται και η μεγαλύτερη διάρκεια νύχτας στο Βόρειο Ημισφαίριο όπου βρίσκεται και η χώρα μας. 

Το χειμερινό ηλιοστάσιο δεν σημειώνεται κάθε χρόνο την ίδια ημερομηνία, αλλά κυμαίνεται μεταξύ της 20 και της 23 Δεκεμβρίου. Οι ημερολογιακές αυτές διακυμάνσεις οφείλονται στο Γρηγοριανό Ημερολόγιο.

Το χειμερινό ηλιοστάσιο πριν 2000 περίπου χρόνια είχε θεσπιστεί στις 25 Δεκεμβρίου επειδή τότε ήταν σε ευρύτερη αποδοχή το Ιουλιανό Ημερολόγιο, που είχε εισάγει ο Ιούλιος Καίσαρ το 44 π.Χ., αλλά έχανε μία ημέρα κάθε 128 χρόνια.

Η δορυφορική εικόνα ελήφθη από τον ευρωπαϊκό δορυφόρο Meteosat την Παρασκευή 22/12 στις 05:30, 3 λεπτά μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο. 

Αισθητή θερμοκρασία και θερμική αίσθηση τον χειμώνα στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας

Σύνταξη άρθρου: Κ. Πανταβού, K. Λαγουβάρδος, Β. Κοτρώνη

ΕΑΑ-Πεντέλη, Σάββατο 2 Δεκεμβρίου 2023, 12:00

Συχνά σχολιάζουμε ότι έχει περισσότερη ζέστη ή κάνει περισσότερο κρύο από αυτό που μας λένε οι μετρήσεις της θερμοκρασίας από τους μετεωρολογικούς σταθμούς. Για την εκτίμηση της θερμοκρασίας που αισθανόμαστε χρησιμοποιείται η έννοια της αισθητής θερμοκρασίας η οποία αποτελεί μέτρο του πόσο ζέστη ή κρύο αισθάνεται ένας μέσος ενήλικας στο εξωτερικό περιβάλλον.

Στους μετεωρολογικούς σταθμούς, η θερμοκρασία μετριέται στο εσωτερικό ενός κλωβού ο οποίος προστατεύει το θερμόμετρο από την ηλιακή ακτινοβολία. Η αισθητή θερμοκρασία υπολογίζεται βάσει μαθηματικών μοντέλων (θερμικοί δείκτες). Συνδυάζει τη θερμοκρασία, την υγρασία, την ταχύτητα του ανέμου και συχνά και την ηλιακή ακτινοβολία για την εκτίμηση της αισθητής θερμοκρασίας και στη συνέχεια της θερμικής αίσθησης, δυσφορίας ή καταπόνησης που προκαλείται στον ανθρώπινο οργανισμό από το περιβάλλον του. Η αισθητή θερμοκρασία συνήθως υπολογίζεται σε βαθμούς Κελσίου οι οποίοι αντιστοιχίζονται σε μία κατηγορία της κλίμακας εκτίμησης θερμικής αίσθησης ή καταπόνησης του ανθρώπινου σώματος που υπάρχει για κάθε ένα θερμικό δείκτη ξεχωριστά (Εικόνα 1).

Εικόνα 1 Αισθητή θερμοκρασία με τη χρήση του θερμικού δείκτη Net Effective Temperature NET (◦C) και της αντίστοιχης κλίμακας εκτίμησης της θερμικής αίσθησης.

Η ομάδα ΜΕΤΕΟ/meteo.gr του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) πραγματοποίησε μελέτη για την εκτίμηση της αισθητής θερμοκρασίας τους χειμερινούς μήνες (Δεκέμβριο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο) στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας. Στη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα του δικτύου αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών του ΕΑΑ/ meteo.gr στην Αττική που λειτουργούν από το 2010 (Εικόνα 2). Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από 14 σταθμούς του ΕΑΑ για τη χειμερινή περίοδο των ετών 2010 – 2021.

Εικόνα 2 Μετεωρολογικοί σταθμοί δικτύου αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/ meteo.gr στην Αττική που λειτουργούν από το 2010 και από τους οποίους χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα για την εκτίμηση της αισθητής θερμοκρασίας τη χειμερινή περίοδο (Δεκέμβριο, Ιανουάριο, Φεβρουάριο) των ετών 2010 – 2021.

Για την εκτίμηση της αισθητής θερμοκρασίας και της θερμικής αίσθησης στην οποία αυτή αντιστοιχεί χρησιμοποιήθηκε ο θερμικός δείκτης ΝΕΤ (Νet Effective Temperature, °C). Ο ΝΕΤ υπολογίζεται λαμβάνοντας υπόψη τη θερμοκρασία του αέρα, την υγρασία και την ταχύτητα του ανέμου και εκφράζει τη θερμική αίσθηση βάσει κλίμακας επτά κατηγοριών (Εικόνα 1).

Τα κύρια αποτελέσματα της μελέτης ήταν ότι:

1. Στις περιοχές εκτός του λεκανοπεδίου Αττικής η αισθητή θερμοκρασία ήταν χαμηλότερη σε σύγκριση με τις περιοχές εντός του λεκανοπεδίου. Πιο συγκεκριμένα, η μέση ημερήσια ελάχιστη τιμή του δείκτη ΝΕΤ υπολογίστηκε 0,8◦C εκτός και 4,3◦C εντός του λεκανοπεδίου.

2. Εντός του λεκανοπεδίου, η μέση ημερήσια ελάχιστη τιμή του ΝΕΤ κυμάνθηκε από 2,2◦C έως 5,9◦C (Πίνακας 1). Η χαμηλότερη τιμή σημειώθηκε στο Μαρούσι ενώ η υψηλότερη στο Φάληρο.

3. Εκτός του λεκανοπεδίου, η μέση ημερήσια μέγιστη τιμή του ΝΕΤ κυμάνθηκε από -5,1◦C έως 3,5◦C. Η χαμηλότερη τιμή σημειώθηκε στον Διόνυσο ενώ η υψηλότερη στην Κάντζα.

4. Σε όλες τις περιοχές εντός του λεκανοπεδίου, κατά τη διάρκεια των τριών χειμερινών μηνών εκτός από τα Πατήσια, τον Νέο Κόσμο και το Φάληρο, πάνω από το 50% των ωρών επικρατεί θερμική αίσθηση Κρύο ή Πολύ κρύο. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ωρών με Κρύο ή Πολύ κρύο βρέθηκε στο Μαρούσι (66,6%) και τo χαμηλότερο στο Φάληρο (38,7%) (Πίνακας 2).

5. Σε όλες τις περιοχές εκτός του λεκανοπεδίου, το ποσοστό των ωρών με θερμική αίσθηση Κρύο ή Πολύ κρύο είναι μεγαλύτερο από το 60%. Το μεγαλύτερο ποσοστό ωρών με Κρύο ή Πολύ κρύο βρέθηκε στον Διόνυσο (93,6%) και το μικρότερο στην Κάντζα (61,5%).

Πίνακας 1 Μέση τιμή της ημερήσιας ελάχιστης τιμής του θερμικού δείκτη ΝΕΤ στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας για τους χειμερινούς μήνες (Δεκέμβριο, Ιανουάριο, Φεβρουάριο) της περιόδου 2010 – 2021.

Πίνακας 2 Ποσοστό ωρών με θερμική αίσθηση Κρύο ή Πολύ κρύο βάσει του θερμικού δείκτη ΝΕΤ στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών (Δεκέμβριο, Ιανουάριο, Φεβρουάριο) της περιόδου 2010 – 2021.

Η μελέτη αυτή υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου BIOCLIMATE-GR (Grant Agreement: G-2212-65296) το οποίο χρηματοδοτείται από το European Climate Foundation.

Σε τι οφείλεται η ραγδαία ενίσχυση της έντασης των τυφώνων;

Τον Οκτώβριο του 2023, ο τροπικός κυκλώνας Otis στο Νότιο Μεξικό άφησε άναυδους χιλιάδες επιστήμονες παγκοσμίως οι οποίοι ασχολούνται με τη μελέτη των τροπικών κυκλώνων, όταν μέσα σε λιγότερο από 24 ώρες ενισχυθήκε σε Κατηγορίας 5 τυφώνα, παρά τις προβλέψεις αριθμητικών μοντέλων που προέβλεπαν εξασθένηση του συστήματος. 

Οι τυφώνες που ενισχύονται ραγδαία αποτελούν μια ιδιαίτερα τρομακτική απειλή για όσους βρίσκονται στο πέρασμά τους. Οι μετεωρολόγοι αγωνίζονται εδώ και πολλά χρόνια για να κατανοήσουν γιατί μια φαινομενικά συνηθισμένη τροπική καταιγίδα ενισχύεται πολύ γρήγορα σε τυφώνα, παράγοντας καταστροφικούς ανέμους και προκαλώντας θανατηφόρες πλημμύρες.

Μια νέα έρευνα επιστημόνων του Εθνικού Κέντρου Ατμοσφαιρικής Έρευνας (NCAR) του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών των ΗΠΑ (NSF) χρησιμοποιεί τις πιο πρόσφατες τεχνικές μοντελοποίησης της ατμόσφιαρας για να εντοπίσει δύο εντελώς διαφορετικούς τρόπους ταχείας έντασης των τυφώνων. Τα ευρήματα μπορεί να οδηγήσουν σε καλύτερη κατανόηση και πρόβλεψη αυτών των επικίνδυνων γεγονότων.

«Η προσπάθεια να βρεθεί το ιερό δισκοπότηρο πίσω από την ταχεία ενίσχυση των τυφώνων είναι λάθος προσέγγιση, επειδή δεν υπάρχει μόνο ένα ιερό δισκοπότηρο», δήλωσε ο επιστήμονας του NCAR Falko Judt, επικεφαλής συγγραφέας της νέας μελέτης. «Υπάρχουν τουλάχιστον δύο διαφορετικοί τρόποι και καθένας έχει ένα διαφορετικό σύνολο προϋποθέσεων που πρέπει να πληρούνται προκειμένου η καταιγίδα να ενισχυθεί ραγδαία».

Ένας από τους τρόπους που συζητήθηκαν από τον Judt και τους συνεργάτες του συμβαίνει όταν ένας τυφώνας ενισχύεται συμμετρικά, τροφοδοτούμενος από ευνοϊκές περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως τα ζεστά επιφανειακά νερά και η χαμηλή διάτμηση του ανέμου καθ'ύψος. Αυτός ο τύπος απότομης ενίσχυσης συνδέεται με μερικές από τις πιο καταστροφικές καταιγίδες στην ιστορία, όπως οι τυφώνες Andrew, Katrina, και Maria. Οι μετεωρολόγοι έμειναν έκπληκτοι αυτή την εβδομάδα όταν οι άνεμοι του τυφώνα Otis αψήφησαν τις προβλέψεις και έφτασαν σε εντάσεις τα 300 km/h, σε μόλις 24 ώρες, πλήττοντας τη νοτιοδυτική ακτή του Μεξικού με δύναμη τυφώνα Κατηγορίας 5.

Ο Judt και οι συν-συγγραφείς του εντόπισαν επίσης έναν δεύτερο τρόπο ταχείας έντασης που προηγουμένως είχε παραβλεφθεί επειδή δεν οδηγεί σε ανέμους που φτάνουν σε τέτοια καταστροφικά επίπεδα. Σε αυτή την περίπτωση, η ενίσχυση μπορεί να συνδεθεί με μεγάλες "εκρήξεις καταιγίδων" μακριά από το κέντρο της καταιγίδας. Αυτές οι "εκρήξεις" πυροδοτούν μια αναδιαμόρφωση της κυκλοφορίας του κυκλώνα, επιτρέποντάς του να ενταθεί γρήγορα, φτάνοντας την ένταση της κατηγορίας 1 ή 2 μέσα σε λίγες ώρες.

«Οι μετεωρολόγοι πρέπει να γνωρίζουν ότι ακόμη και μια καταιγίδα που είναι ισχυρή και ασύμμετρη μπορεί να υποστεί μια κατάσταση ταχείας έντασης», είπε ο Judt.

Η νέα μελέτη δημοσιεύτηκε στο Monthly Weather Review, ένα περιοδικό της Αμερικανικής Μετεωρολογικής Εταιρείας. Χρηματοδοτήθηκε από το Γραφείο Ναυτικών Ερευνών του Ναυτικού των ΗΠΑ και από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ, το οποίο είναι χορηγός του NCAR. Συντάχθηκε από τους επιστήμονες του NCAR Rosimar Rios-Berrios και George Bryan.

Πηγή: Monthly Weather Review